Άγγελος Παπαπετρίδης, Κωστής Αλεξανδρόπουλος, Βαγγέλης Δαβιτίδης
Sonar
Πώς διδάσκεται η ιστορία
Δεν
μπορέσαμε να βρούμε καλύτερο θέμα που να ταιριάζει με το conceptτου τρέχοντος τεύχους (σ.σ. χρόνος) από το παραπάνω. Είναι άλλωστε κάτι που μας
απασχολούσε εδώ και καιρό. Στις επόμενες σελίδες θα διαβάσετε την περιπέτεια
του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού, μερικά εδάφια από το «Πώς αφηγούνται την
ιστορία στα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο» του Marc Ferro διευθυντή σπουδών στην École des Hautes Études
en Sciences Sociales,το οποίο διδάσκεται και στα ελληνικά πανεπιστήμια αλλά και κάποιες
αλήθειες που αμφιβάλλουμε αν θα τις δούμε ποτέ τυπωμένες σε κάποιο ελληνικό
σχολικό εγχειρίδιο.
Το χρονικό της συγγραφής ενός σχολικού εγχειριδίου στην Ελλάδα
2004-2005
Η τριμελής επιτροπή αξιολόγησης του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της Στ Δημοτικού μελετά και εγκρίνει την έκδοσή του.
Ιούνιος 2006
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος αναφέρεται με κριτικό πνεύμα στα νέα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού σχολείου σε δημόσια εκδήλωση,
10
Δεκεμβρίου 2006
Γιώργος
Καραμπελιάς
«Όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα, η
μάχη για την Ιστορία είναι ο αγώνας της Μνήμης ενάντια στις ποικίλες
διαστρεβλώσεις της, η δε σχετική εγκατάλειψη αυτού του πεδίου στον ριζοκτόνο
«μεταμοντερνισμό» τού επέτρεψε να χτυπάει ήδη την πόρτα και των δημοτικών
σχολείων μας. Είναι καιρός να δραστηριοποιηθούμε, γιατί σε λίγο τα παιδιά στο
νηπιαγωγείο θα τραγουδούν άσματα για την ελληνοτουρκική φιλία!»
Τέλη Ιανουαρίου 2007
Τέταρτη επίκαιρη ερώτηση από τον Στέλιο Παπαθεμελή.
[Αυτήν, την τέταρτη κατά σειρά επέλεξε για να απαντήσει
στη Βουλή προφορικώς η Υπουργός κ. Μαριέττα Γιαννάκου, ενώ στις προηγούμενες ως
τότε είχε απαντήσει γραπτώς ο Υφυπουργός κ. Καλός. Η δημόσια αυτή αντιπαράθεση
στη Βουλή προσέλκυσε ιδιαιτέρως την προσοχή των μέσων ενημέρωσης.]
23 Ιανουαρίου &
13 Φεβρουαρίου 2007
Ο κ. Παπαθεμελής διοργανώνει δύο ημερίδες στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη με ομιλητές τον Κώστα Ζουράρι, τον Γιώργο Καραμπελιά, το Νίκο Λυγερό, τον Αντώνη Παυλίδη, τον Κωνσταντίνο Χολέβα, τον Βλάση Αγτζίδη, τον π. Γεώργιο Μεταλληνό και την Αλκμήνη Σταυρίδου με σκοπό την ενημέρωση του κόσμου.
18 Φεβρουαρίου 2007
Ασχολείται με το θέμα η ομάδα δημοσιογράφων «Ιός της Κυριακής» και στο ένθετο της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας αναφέρεται σε όλους όσους άσκησαν κριτική στο εγχειρίδιο: την Εκκλησία, τον Λα.Ο.Σ., την ομάδα Καραμπελιά (Άρδην/Ρήξη) και την ομογένεια της Αμερικής.
19 Φεβρουαρίου 2007
Αρχιεπίσκοπος
Χριστόδουλος:
«Είναι ποτέ δυνατόν να μιλούμε για την Τουρκοκρατία και για την διατήρηση της εθνικής μας συνείδησης και της πνευματικής αυτοσυνειδησίας χωρίς να γίνεται λόγος για την προσφορά και τη θυσία επίλεκτων στελεχών της εκκλησίας;»
Μάρτιος 2007
Η Υπουργός ζητά επισήμως τη γνώμη της Ακαδημίας Αθηνών.
11 Μαρτίου 2007
Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος:
«Σήμερα δεν αμφισβητείται μόνο η παρουσία της Εκκλησίας μέσα στη δημόσια ζωή του τόπου, αλλά και η έννοια του έθνους. Πολλοί εμφανίζονται τον τελευταίο καιρό και υψώνουν θρασεία κεφαλή, προκειμένου να αμφισβητήσουν τα αναμφισβήτητα πράγματα, αμφισβητούν ακόμη και την 25η Μαρτίου, τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, το Λάβαρο της Επανάστασης, τον Κολοκοτρώνη, τον Μακρυγιάννη, την Αγία Λαύρα και όλους τους ήρωες οι οποίοι στους αγώνες τους έλεγαν πρώτα 'υπέρ πίστεως' και έπειτα 'υπέρ πατρίδος'. Αυτά τους ενοχλούν και θέλουν να καταστρέψουν όσα βιβλία τα γράφουν για να μπορέσουν να υποδουλώσουν τη νεολαία.».
18 Μαρτίου 2007
η εφημερίδα «Παρόν της Κυριακής» δημοσιεύει το «προσχέδιο» του πορίσματος. Η Ακαδημία με ανακοίνωσή της αρνείται την πατρότητα του «προσχεδίου».
22 Μαρτίου 2007
Υποβάλλεται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων η τελική έκθεσή της Ακαδημίας Αθηνών που χαρακτηρίζεται ως «καταπέλτης». Ογδόντα μία (81) κριτικές παρατηρήσεις αποτέλεσαν τη βάση του πορίσματός της, το οποίο παραδόθηκε αυτομάτως από το Υπουργείο στη συγγραφική ομάδα, με την εντολή να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις.
27 Μαρτίου 2007
Γιώργος Καρατζαφέρης:
«Η συγγραφική ομάδα ενός σχολικού βιβλίου, που αναστάτωσε
δικαιολογημένα τους ορθοφρονούντες Ελληνες, δεν νομιμοποιείται να το
"διορθώσει"».
28 Μαρτίου 2007
Η κ. Ρεπούση (αρχηγός της συγγραφικής ομάδας) δηλώνει ότι «ο κεντρικός άξονας του βιβλίου δεν αλλάζει σε καμία περίπτωση».
Μαΐος 2007
Η συγγραφική ομάδα παραδίδει τα διορθωμένα κείμενα του βιβλίου Ιστορίας στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
30 Μαΐου - 13 Ιουνίου
2007
Πραγματοποιούνται δύο συνεδριάσεις του αρμόδιου Τμήματος του Π.Ι. που συμπέρανε ότι οι διορθώσεις ήταν «ανεπαρκείς»
Ως αποτέλεσμα του
πολιτικού πυρετού της προεκλογικής περιόδου αναβάλλεται 3-4 φορές η ανακοίνωση
της τελικής τύχης του βιβλίου για μετά το συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας στις
αρχές Ιουλίου.
2 Αυγούστου 2007
Γιώργος Καρατζαφέρης:
«Η κυβέρνηση πειθαναγκάζεται να υιοθετήσει τις θέσεις μας, καθώς αυτά ήταν μια δική μας πρόταση και προτροπή, για την οποία μάλιστα μας χαρακτήριζαν "ακραίους"».
2 Αυγούστου 2007
Η κ. Γιαννάκου, παραμερίζει τις επιφυλάξεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και ανακοινώνει ότι το βιβλίο θα διδαχθεί στα σχολεία, μετά από τις διορθώσεις που έχουν ήδη γίνει και θα αξιολογηθεί από την εκπαιδευτική κοινότητα.
17 Αυγούστου 2007
Προκηρύσσονται εκλογές για τις 16 Σεπτεμβρίου 2007.
11 Σεπτεμβρίου 2007
Η σχολική χρονιά ξεκινά στις χωρίς το εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ Δημοτικού.
16 Σεπτεμβρίου 2007
Γιώργος Καρατζαφέρης:
«Μπόρεσε η Νέα
Δημοκρατία να τυπώσει 550 εκατομμύρια προεκλογικά φυλλάδια και δεν μπόρεσε να
τυπώσει το βιβλίο;»
17 Σεπτεμβρίου 2007
Αναλαμβάνει Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ο κ. Ευριπίδης Στυλιανίδης, ο οποίος καλεί το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ν’ αποφανθεί εκ νέου επί του θέματος του βιβλίου. Η απόφαση παραμένει ίδια: ανεπαρκείς οι διορθώσεις.
25 Σεπτεμβρίου 2007
Ο Υπουργός αποσύρει το βιβλίο
Προσωρινά χρησιμοποιείται το προηγούμενο βιβλίο μέχρι να διενεργηθεί νέος διαγωνισμός…
Πώς αφηγούνται την ιστορία στα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο
Η χειραγώγηση της
ιστορίας περνά από την κλίνη του Προκρούστη. Μετριέται, ζυγίζεται και
συμμορφώνεται. Οι ανάγκες του παρόντος παρεμβαίνουν στον χρόνο, θέτουν εαυτόν
πυξίδα, μπούσουλα κι η ιστορική μνήμη αναπαριστά ιδεολογικές κατασκευές που
ζητούν να δικαιολογήσουν και να νομιμοποιήσουν. Τα πλάγια γράμματα είναι
αποσπάσματα από το βιβλίο του Marc Ferro «Πως αφηγούνται την ιστορία στα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο» από τις
εκδόσεις Μεταίχμιο. Εδώ ο Ferro μεταφέρει αυτούσιο
εδάφιο εγχειριδίου του Instituut vur Christelike- nasionale Oudewys σχετικά με την διδασκαλία της ιστορίας στη Ν.
Αφρική.
«Η διδασκαλία και η
μόρφωση των παιδιών με λευκούς γονείς πρέπει να πραγματοποιούνται με βάση τις
αντιλήψεις των γονέων τους, δηλαδή να θεμελιώνονται στην Αγία Γραφή...., στην
αγάπη για όσα αποτελούν την πατρίδα μας, τη γλώσσα της και την ιστορία της. Η ιστορία πρέπει να διδάσκεται από την προοπτική της
αποκαλύψεως και να γίνεται αντιληπτή ως εκπλήρωση της θείας βούλησης (raadsplan) για τον κόσμο
και την ανθρωπότητα.
Πιστεύουμε ότι η Δημιουργία, η Πτώση, η Ανάσταση του Ιησού Χριστού αποτελούν
ιστορικά γεγονότα κεφαλαιώδους σημασίας και ότι η ενσάρκωση του Ιησού Χριστού
αποτελεί τη μεγάλη καμπή στην παγκόσμια ιστορία.Θεωρούμε
ότι ο Θεός θέλησε τον διαχωρισμό των εθνών, τον διαχωρισμό των λαών και ότι
έδωσε στον καθένα από αυτούς τη δική του κλίση, τους στόχους του, τα χαρίσματά
του. Μόνο εάν
η νεότης μάθει ιστορία, δηλαδή αν αποκτήσει σαφή θεώρηση του έθνους και της
κληρονομιάς της, μπορεί να αναλάβει τα σχέδια των μεγαλυτέρων της με πίστη. Πιστεύουμε
ότι, μετά τη μητρική μας γλώσσα, η πατριωτική ιστορία του έθνους μας είναι ο
μόνος τρόπος να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλο.
(Σελ. 24)
Η ιδέα
της μοναδικότητας, των εξαιρετικών εκείνων χαρακτηριστικών που συγκεντρώνει
μοναχά ένας λαός, ως απόρροια κάθε φορά ιδιαίτερων συνθηκών (ακόμη και
κλιματολογικών) ή και θεϊκής εύνοιας, είναι μία ψυχογενής διαστροφή που πλήττει
τους πάντες. Τα ιστορικά γεγονότα, τεκμήρια και
μαρτυρίες αποσιωπούνται σ’ ένα περιβάλλον κοινής συνενοχής. Ό, τι δεν ταιριάζει
με τη μεγάλη ιδέα της μοναδικότητας, που εμπεριέχει και κρούσματα μεγαλομανίας
περί θεϊκής αποστολής, πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων και των απατρίδων. Αιγυπτιακό βιβλίο ιστορίας.
«Στο βιβλίο αυτό, αγαπητέ
μαθητή, δεν εκθέτουμε τις αλήθειες του παρελθόντος για να θαυμάσεις κάποιες
περασμένες πράξεις, αλλά για να σταθείς σ’ αυτές. Για να εντρυφήσεις στους
παράγοντες που οδήγησαν τους προγόνους σου σ’ αυτό το υψηλό πολιτισμικό επίπεδο
και τους χάρισαν την αποφασιστικότητα να στηρίζονται μόνο στον εαυτό τους και
να ακόμη να στραφούν στα προβλήματα του βίου στοχαστικά, εργατικά, επίμονα και
με πνεύμα συνεργασίας. Αναμφίβολα οι παράγοντες οι οποίοι βοήθησαν τους
προγόνους μας στην Αρχαία Αίγυπτο να προπορευτούν από τα άλλα έθνη του κόσμου
είναι διαρκώς παρόντες. Η πορεία που χάραξαν οι πρόγονοί μας, λοιπόν, ας γίνει
για εμάς άριστο εφαλτήριο για να συνεχίσουμε το παράδειγμά τους.»
(Σελ. 94)
Η ιστορία
χάνει την αυτονομία της. Παύει να είναι μία ανεξάρτητη επιστήμη και
υποτάσσεται. Η μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθείται δεν εκπορεύεται από την
ίδια, από τα προβλήματα που αυτή καθ’ εαυτή θέτει. Αποκτά χρηστική μόνο αξία. Η
διαστρέβλωση βαφτίζεται ιστορική αναγκαιότητα και η κοπτοραπτική πάει σύννεφο.
Από το Mein Kampf.
«Από την εκπαίδευσή μας λείπει η τέχνη της ανάδειξης
ορισμένων ονομάτων, που σημάδεψαν την ιστορική ανάπτυξη του λαού μας (...)
χρειάζεται να επικεντρωθεί η προσοχή σε ορισμένους εξέχοντες ήρωες και,
γνωρίζοντας πως να υπερβεί την αντικειμενική παρουσίαση, να στοχεύσει στο να
εξάψει την εθνική υπερηφάνεια. (...) Ένας εφευρέτης δεν πρέπει να εξυμνείται
απλώς επειδή είναι εφευρέτης, αλλά ως μέλος της εθνική κοινότητας (Volksgenosse) ... Χρειάζεται να γνωρίζει κανείς πώς θα επιλέξει
τους σημαντικούς ήρωες, για να τους παρουσιάσει στη νεολαία τόσο διεισδυτικά,
ώστε να καταστούν ακρογωνιαίοι λίθοι του εθνικού φρονήματος. (...) Ο έφηβος,
αφήνοντας το σχολείο, δεν πρέπει να είναι χλιαρός, ειρηνιστής, δημοκράτης, ή
κάτι τέτοιο, αλλά ένας Γερμανός πέρα ως πέρα. (...) Αναμφιβόλως, ο κόσμος
οδεύει προς μια συνολική ανατροπή. Άραγε αυτό θα συμβεί υπέρ της υγείας της
άριας ανθρωπότητας ή υπέρ των συμφερόντων του αιώνιου Εβραίου; (...) Δεν θέλω να
μαθαίνουμε την ιστορία, αλλά να μας διαπλάθει η ιστορία.»
(Σελ.157)
Αφήνοντας
παραδίπλα τις αντιαισθητικές φανφάρες του αποσπάσματος οφείλουμε να
παραδεχτούμε ότι το πνεύμα, η πρόθεση του συγγραφέα δεν είναι ξένη. Με άξονα
τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της ιστορίας, κάτι που η ίδια ουδέποτε διεκδίκησε με
τέτοιους όρους, και με δεδομένο το θεώρημα «Χτύπα όσο είναι ζεστό», είναι λογική η χειραγώγηση και επινόηση της ιστορίας καθώς απευθύνεται
σε αδιαμόρφωτα μυαλά που φυσικά πρέπει να προστατευτούν, να διαποτιστούν από τα
υγιή ιδανικά που πάντα έχουν άμεση σχέση με την διαιώνιση του έθνους/ κράτους. Όλα περιστρέφονται γύρω από αυτήν
την κεντρική ιδέα/ ανάγκη. Πολωνικό εγχειρίδιο που απευθύνεται στους καθηγητές.
«Ο Αγώνας των Αρχαίων
Ελλήνων για την Ανεξαρτησία. Στόχος: Να αφυπνιστεί το πατριωτικό
αίσθημα των μαθητών, εξαίροντας το πνεύμα αυτοθυσίας και ηρωισμού απέναντι
στους Πέρσες. Διάρθρωση του μαθήματος: Αναφερθείτε στους Ολυμπιακούς
Αγώνες. Οι αρχαίοι Έλληνες, υγιείς και ρωμαλέοι, είχαν αίσθηση του εθνικού
συμφέροντος και της ελληνικής αλληλεγγύης. Γνωρίζοντας πώς να προκαλέσετε
συγκινησιακή φόρτιση, να θέσετε την ερώτηση: «Τι θα απαντούσατε εσείς στον
Δαρείο, που ζητούσε την υποταγή των Ελλήνων;» Όλοι τότε απαντούν: «Πόλεμος
στους Πέρσες!»...«Ακόμη και αν δέκα χιλιάδες στρατιώτες έπρεπε να
αντιμετωπίσουν δέκα πέντε χιλιάδες;» Τα παιδιά φωνάζουν με μια φωνή: «Ναι».
(...) «Διότι οι Έλληνες πιστεύουν ότι χάρη στους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι
εξυπνότεροι και καλύτερα εκπαιδευμένοι από τους Πέρσες, και έτσι θα μπορέσουν
να τους νικήσουν...». Ήρθε λοιπόν η στιγμή να ρωτήσετε: «Εσείς γνωρίζετε να
έχουν δοθεί ποτέ άλλες μάχες για την ανεξαρτησία, με έναν εχθρό που υπερτερούσε
αριθμητικά;». «Ναι, όταν οι χιτλερικοί εισέβαλαν στην Πολωνία...».»
(Σελ. 263)
Και όταν
η ιστορία διαψεύδει την ύπαρξή της, όταν η διαστρέβλωση καταπατά κάθε όριο, όχι
μόνο εκείνο της επιλεκτικής, λόγο συμφερόντων, αποσιώπησης γεγονότων (κάτι που
ως πρόβλημα εμπεριέχεται τελικά στην φύση της ιστορίας), αλλά όταν η τελεολογία
χρίζεται de facto νομοτέλεια μεταφυσικών προδιαγραφών, παγώνει το χαμόγελο. Δεν είναι
πλέον γραφικό αλλά θλιβερό. Το ευμετάβλητο της ανθρώπινης φύσης, τα πάντα ρεί,
είναι το σκληρό υλικό της Ιστορίας. Όλα τα συστήματα ιστορικής θεώρησης που
έχουν εκπονηθεί το έλαβαν υπόψη κι επινόησαν μεθόδους είτε κατανόησης του, είτε
προσπέρασής του. Στο παρακάτω απόσπασμα Ιαπωνικού εγχειριδίου η τελευταία
πρόταση δυστυχώς κερδίζει το βραβείο. Αν αφαιρεθεί ο μανδύας του εξωτικού, ως
συμπέρασμα η τελευταία πρόταση, με άλλες ίσως λέξεις, δεν απέχει και πολύ από
την κυρίαρχη λογική του Ελληνικού σχολείου.
Ερώτηση: Συχνά λέγεται πως
η χώρα μας είναι ανώτερη από τις υπόλοιπες και αξίζει τον σεβασμό μας. Θα ήθελα
να μάθω που θεμελιώνεται η άποψη αυτή. Απάντηση: Ορίστε μια πραγματικά καλή
ερώτηση. Αδύνατον, όμως, να δοθεί εδώ μια σύντομη έστω απάντηση, γι’ αυτό θα
σας παρουσιάσω μόνο τα ουσιαστικά σημεία της. Όλοι γνωρίζουν πως οι μονάρχες
μας έχουν θεϊκή καταγωγή και υπήρξαν ηγεμόνες μας από αιώνες, χωρίς διακοπή.
Στην Κίνα και στις υπόλοιπες ξένες χώρες, κάθε απλός υπήκοος μπορεί αύριο να
ανακηρυχθεί αυτοκράτορας, αν σκοτώσει τον ηγεμόνα του. Σε άλλες περιπτώσεις
επίσης ένας βασιλιάς μπορεί να οδηγηθεί σε παραίτηση. Εάν αρνηθεί, μπορούν να
τον εξαναγκάσουν. Είτε ακόμη ο αυτοκράτορας μπορεί να αντικατασταθεί από
κάποιον υποδεέστερο μονάρχη. Όλα αυτά μας εκπλήσσουν στην ιστορία των άλλων
χωρών. Δεν συμβαίνουν όμως σε μας, όπου δεν υπάρχει απολύτως κανένα παρόμοιο
παράδειγμα, από καταβολής κόσμου. Εδώ η θέση του κυβερνήτη και των υπηκόων του
έχουν καθοριστεί για πάντα...
(Σελ. 298)
Και κάτι που δε θα διαβάσετε ποτέ σε κανένα ελληνικό σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας
Από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
«Είναι αλήθεια πως η ορθοδοξία έπαιξε ένα τεράστιο ρόλο στη συσπείρωση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της επανάστασης αλλά και πριν από αυτήν. Όμως, δεν είναι αλήθεια πως μόνο οι ορθόδοξοι πολέμησαν τους Τούρκους,. Τους Τούρκους τους πολέμησαν οι καταπιεσμένοι και πεινώντες, ασχέτως θρησκεύματος και ασχέτως εθνικότητος. Ήταν πολλές χιλιάδες οι μουσουλμάνοι Έλληνες τότε, ανάμεσά στους οποίους και οπλαρχηγοί σαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Και τουλάχιστον οι μισοί από τους οπλαρχηγούς αλλά και τους αγωνιστές ήταν Αρβανίτες. Αρβανίτης σίγουρα ήταν ο Μιαούλης, η Μπουμπουλίνα και δεκάδες άλλοι. Και δηλωμένα φιλοαρβανίτης αλλά και φιλομουσουλμάνος ήταν ο μέγιστος των οπλαρχηγών Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο αναμφισβήτητος ηγέτης της Επανάστασης.»
«Ούτως εχόντων των πραγμάτων πως είναι δυνατό να είναι κατ’ αρχήν εθνική κι ύστερα κοινωνική η μεγάλη και ηρωική Ελληνική επανάσταση, που κατέπληξε τον πολιτισμένο κόσμο με τον άπελπι ηρωισμό της; Κατά των Τούρκων ξεσηκώθηκαν οι πάντες, ακόμα και οι Τούρκοι παρίες. Φυσικά οι ορθόδοξοι Έλληνες αποτελούσαν την πλειοψηφία. Όμως οι μουσουλμάνοι Έλληνες, οι ορθόδοξοι Αρβανίτες και οι μουσουλμάνοι Αρβανίτες, αποτελούσαν περίπου τους μισούς των αγωνιζομένων κατά των Τούρκων. Τώρα, πως έγινε και προέκυψε μετά την επανάσταση κράτος αμιγώς ελληνικό και ακραιφνώς ορθόδοξο, είναι μια άλλη θλιβερή ιστορία. Θα τη δούμε εν καιρό. Πάντως, η και σήμερα δικαιολογημένη πίκρα απ’ τον παραγκωνισμό των ετερόδοξων και των αλλοεθνών Ελλήνων εγκυμονεί πάρα πολλούς κινδύνους για το ελληνικό μέλλον - αν υπάρξει ελληνικό μέλλον.»
(Σελ.16)
(σ.σ. Οι οπαδοί του Μαυροκορδάτου) Μισούσαν τον Κολοκοτρώνη διότι το αρχικό όνομα της ιστορικής οικογένειας των επαγγελματιών πολεμιστών της Πελοποννήσου ήταν Τσεργίνης, που είναι μάλλον σλάβικο. Αργότερα η οικογένεια των Κολοκοτρωναίων υιοθέτησε το αρβανίτικο όνομα Μπιθέγκουρας, που σημαίνει χοντρόκωλος, και στη συνέχεια μετέφρασε επακριβώς το αρβανίτικο Μπιθέγκουρας σε Κολοκοτρώνης που σημαίνει ακριβώς, χοντρόκωλος. Ήταν «γνήσιος» Έλληνας ο Κολοκοτρώνης; Γνησιότερος δε θα μπορούσε να υπάρξει, και το αιματολογικό ψάξιμο για τις ρίζες του είναι ενασχόληση για ηλίθιους.»
(Σελ. 32)
